Ministerstwo Finansów ostrzega przed stosowaniem agresywnej optymalizacji podatkowej

10 maj

Fiskus przeanalizował jak prowadzone są optymalizacje podatkowe w zakresie podatku CIT za pomocą zamkniętych funduszy inwestycyjnych i grozi, że działania takie będą objęte nie tylko dopłatami zaległej daniny, ale także sankcjami karnymi.

Doradcy podatkowi i prawnicy, którzy namawiają bądź pomagają przy takich transakcjach, również powinni liczyć się z odpowiedzialnością – przestrzegło Ministerstwo Finansów.

Wydany komunikat jest pierwszym z serii dokumentów, które mają ostrzegać o możliwości zastosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania w odniesieniu do zastosowania określonych schematów agresywnej optymalizacji podatkowej.

Ostrzeżenie dotyczy nowego rodzaju optymalizacji, który pojawił się w związku z opodatkowaniem od 2017 r. dochodów zamkniętych funduszy inwestycyjnych.

Do końca ubiegłego roku zamknięte fundusze inwestycyjne były zwolnione podmiotowo z płacenia podatku od jakiegokolwiek dochodu. Daninę obciążony był dopiero inwestor (uczestnik FIZ) od wypłaconego mu zysku, czyli w momencie umorzenia lub wykupu certyfikatów inwestycyjnych.

Skutkiem tego powszechne stały się działania optymalizacyjne polegające na wykorzystywaniu zagranicznych spółek osobowych, głównie luksemburskiej SCSp (Societe en Commandite Speciale).

Od 2017 r. FIZ muszą już płacić podatek m.in. od dochodów z udziału w podmiotach transparentnych podatkowo.

Pojawił się więc nowy rodzaj optymalizacji.

Ministerstwo podało, że przeprowadzone przez służby skarbowe analizy ujawniły próby optymalizacji podatkowej w zakresie CIT (podatku dochodowym od osób prawnych) z wykorzystaniem obligacji nabywanych w ramach grupy podmiotów powiązanych, w których uczestniczą fundusze inwestycyjne zamknięte (FIZ).

Analizowane kazusy dotyczą grup spółek nie będących podatnikami podatku dochodowego (tzw. spółki transparentne), dla których dominującym podmiotem jest zamknięty fundusz inwestycyjny, w których następowała zmiana struktury właścicielskiej, zaś zmiana ta finansowana była przez emisję obligacji w taki sposób, by przychody z działalności gospodarczej zostały obniżone przez koszty odsetek od obligacji.

Resort zaznaczył, że chodzi o sytuacje, w których występuje kilka podmiotów powiązanych kapitałowo, a podmiotem dominującym jest FIZ. Kluczową rolę w tej strukturze odgrywają tzw. spółki transparentne podatkowo np. spółki komandytowe lub podobne, utworzone zgodnie z ustawodawstwem innych państw np. luksemburskie spółki o statusie zbliżonym do spółek komandytowo-akcyjnych SCSp.

W komunikacie podano przykład spółki komandytowej jako właściciela budynku, który generuje przychody z najmu lokali. Wspólnikiem w spółce komandytowej, uprawnionym do udziału w dominującej części zysku jest luksemburska spółka SCSp. Luksemburska spółka jest transparentna podatkowo (nie jest podatnikiem podatku dochodowego), więc jej przychody i koszty są przypisywane do udziałowca, którym jest zamknięty fundusz inwestycyjny. Wskutek takiej struktury dochody z najmu budynku w spółce komandytowej powinny podlegać opodatkowaniu na poziomie udziałowca spółki luksemburskiej, czyli FIZ.

Analizy wykazały, że aby obniżyć opodatkowanie, wskazana struktura ulega przekształceniu. FIZ sprzedaje swoje udziały spółce w SCSp do innej spółki mającej status podatnika (Spółka Celowa). Spółka Celowa finansuje nabycie tych udziałów poprzez emisję obligacji, które obejmowane są przez zamknięty fundusz – tym samym FIZ udziela finansowania na zakup składników własnego majątku.

Skutkiem tej transakcji Spółka Celowa staje się udziałowcem spółki SCSp, a za jej pośrednictwem spółki komandytowej wykazującej dochody z działalności gospodarczej.

Po przeprowadzonych zmianach przychody generowane przez działalność gospodarczą będą przypisane do Spółki Celowej, gdzie zostaną pomniejszone o koszty odsetek od obligacji.

Natomiast w bilansie podatkowym funduszu inwestycyjnego w miejsce przychodów ze spółek zależnych (które podlegają opodatkowaniu od 1 stycznia 2017 r.) pojawi się przychód z odsetek od obligacji Spółki Celowej, a ten jest zwolniony z opodatkowania.

Ministerstwo Finansów uznało, że: „Okoliczności przeprowadzenia tych operacji wskazują, że mogły być one dokonane przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, sprzecznej z przedmiotem i celem ustawy podatkowej (obniżenie podstawy opodatkowania przez wykreowanie kosztu podatkowego w postaci odsetek od obligacji), a sposób działania uczestniczących w niej podmiotów był sztuczny”

Według resortu finansów rozsądnie działające w normalnych warunkach obrotu podmioty gospodarcze, kierujące się przede wszystkim, celami ekonomicznymi oraz oceną ryzyka biznesowego, nie udzielają finansowania (poprzez pożyczki czy obligacje) na nabycie własnych składników majątku, zwłaszcza udziałów w spółkach zależnych, jeżeli ten majątek generuje dla nich przychody.

Dodatkowo wymieniono w komunikacie inne okoliczności, które mogą wskazywać na sztuczność przeprowadzonych operacji, m.in.:

„wykorzystanie skomplikowanej struktury podmiotów bez uzasadnienia gospodarczego (nieuzasadnione dzielenie operacji oraz angażowanie podmiotów pośredniczących mimo braku uzasadnienia ekonomicznego);
niski poziom kapitałów własnych i/lub aktywów Spółki Celowej w okresie poprzedzającym nabycie udziałów; brak jej historii kredytowej, nie pozwalający na uzyskanie w warunkach rynkowych finansowania na nabycie udziałów w innych źródłach niż FIZ;
powiązania kapitałowe lub osobowe pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w transakcji (tj. pomiędzy Spółką Celową, uczestnikami FIZ oraz spółkami zależnymi);
brak rzeczywistych transferów finansowych (potrącenie wzajemnych zobowiązań między FIZ a Spółką Celową);
brak zabezpieczeń (np. poręczeń, gwarancji) spłaty przez Spółkę Celową zobowiązania z tytułu obligacji (występowanie ryzyka ekonomicznego przewyższającego spodziewane korzyści inne niż podatkowe);
wysokość odsetek lub warunki wykupu obligacji ustalone w sposób wykazujący korelację z przychodami generowanymi w spółce zależnej;
czas przeprowadzenia operacji skorelowany z utratą przez FIZ zwolnienia podmiotowego; i inne.„

„W ocenie Ministerstwa Finansów transakcje zawarte w takich okolicznościach mogą nosić znamiona agresywnej optymalizacji podatkowej, dokonanej w celu unikania opodatkowania” – zaznacza Ministerstwo Finansów.

Zaznaczono przy tym, że w każdym indywidualnym przypadku ocena będzie należała do organów kontrolnych, które mogą dokonywać ustaleń z wykorzystaniem wszelkich dostępnych środków dowodowych, a te mają obejmować nie tylko badanie treści odpowiednich dokumentów prawnych (np. umowy, akty organów zarządzających) i zapisów księgowych ale także na innych dostępnych dowodach np. zeznania świadków złożonych pod rygorem odpowiedzialności karnej czy korespondencji.

Organy kontrolne mają zwrócić szczególną uwagę na rolę usług doradztwa prawnego i podatkowego przy planowaniu bądź realizacji opisanych mechanizmów optymalizacji. W tym przypadku wystarczającym dowodem mają być faktury z tytułu doradztwa z dowodami realizacji tych usług (np. raporty, analizy, przesłuchania czy sposób kalkulacji wynagrodzenia – czy wynagrodzenie uzależnione jest od „oszczędności podatkowej”).

W przypadku, gdy organy skarbowe stwierdzą, że transakcje były dokonywane w sposób sztuczny, uzasadniający zastosowanie klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, będą miały możliwość określenia przewidzianych w prawie podatkowym konsekwencji polegających na pozbawieniu nienależnie uzyskanej korzyści podatkowej. „W szczególności przychody FIZ z odsetek od obligacji mogą być uznane za formę udziału w dochodach spółek transparentnych podatkowo zależnych od FIZ – czyli przychód, który nie korzysta ze zwolnienia podatkowego. W zależności od okoliczności konkretnej sprawy mogą wystąpić również inne dotkliwe konsekwencje podatkowe polegające np. na wyłączeniu odsetek od obligacji z kosztów uzyskania przychodów Spółki Celowej.” – zaznaczono.

„Stwierdzenie uszczupleń podatkowych wskutek tego rodzaju transakcji może się wiązać z odpowiedzialnością przewidzianą w przypadku sprawstwa lub pomocnictwa w popełnieniu czynów zabronionych w Kodeksie Karnym Skarbowym.” – ostrzega resort.

Ministerstwo Finansów wskazało, że na ochronę przed przewidzianymi konsekwencjami pozwala skorygowanie rozliczeń podatkowych wraz z uiszczeniem zaległości podatkowej przed wszczęciem postępowania kontrolnego organów podatkowych.